Studia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, określane potocznie jako studia online, cieszą się rosnącą popularnością. Choć nowoczesne technologie umożliwiają realizację znacznej części programu w formie zdalnej, prawo w Polsce jednoznacznie określa, że nie jest możliwe całkowite przeprowadzenie studiów w tej formule.
Zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, uczelnie mogą prowadzić zajęcia online, ale jedynie w określonym zakresie. Art. 67 ust. 4 tej ustawy stanowi, że część programu studiów może być realizowana w formie zdalnej, pod warunkiem, że specyfika kierunku na to pozwala. Uczelnie muszą zapewnić odpowiednie narzędzia technologiczne umożliwiające interakcję synchroniczną i asynchroniczną między studentami a wykładowcami.
Nie oznacza to jednak, że studenci mogą całkowicie unikać zajęć stacjonarnych. Prawo określa maksymalny udział zajęć online na poziomie 50% punktów ECTS w danym programie studiów. W praktyce oznacza to, że na semestr przypada około dwóch zjazdów stacjonarnych. Taka struktura ma na celu zapewnienie równowagi między wygodą kształcenia zdalnego a koniecznością nabycia praktycznych umiejętności wymagających fizycznej obecności w uczelni.
Blended learning jako obowiązujący model kształcenia
Studia realizowane w Polsce z wykorzystaniem metod kształcenia na odległość funkcjonują w modelu blended learning, czyli kształcenia mieszanego. W odróżnieniu od całkowicie zdalnej nauki, blended learning łączy w sobie zajęcia prowadzone online z obowiązkowymi spotkaniami stacjonarnymi. Taki model kształcenia pozwala na większą elastyczność w zdobywaniu wiedzy, ale jednocześnie zapewnia rozwój kompetencji praktycznych poprzez interakcje bezpośrednie ze specjalistami w danej dziedzinie.
W ramach blended learning realizowane sÄ…:
- wykłady teoretyczne,
- ćwiczenia z wykorzystaniem platform e-learningowych,
- seminaria w formie spotkań online,
- obowiązkowe zajęcia praktyczne w formie zjazdów stacjonarnych.
Dzięki takiemu rozwiązaniu studenci mogą dostosować naukę do swojego harmonogramu, jednocześnie spełniając wymagania ustawowe dotyczące zajęć stacjonarnych. Każda uczelnia ma obowiązek określenia, które przedmioty mogą być realizowane online oraz jakie zajęcia wymagają obecności w kampusie.
Techniczne aspekty realizacji zajęć zdalnych
Zajęcia prowadzone z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość wymagają odpowiedniej infrastruktury technicznej. Uczelnie zobowiązane są do zapewnienia platform e-learningowych umożliwiających prowadzenie wideokonferencji w czasie rzeczywistym. Wykładowcy mają obowiązek nagrywania wszystkich wykładów i udostępniania ich na platformie e-learningowej.
To rozwiązanie pozwala studentom na wielokrotne powracanie do materiału i lepsze przyswojenie wiedzy. Synchroniczna forma zajęć, realizowana zgodnie z planem studiów, zapewnia regularny kontakt z wykładowcami i możliwość aktywnego uczestnictwa w zajęciach.
Kierunki objęte standardem kształcenia
Niektóre kierunki studiów podlegają szczególnym regulacjom wynikającym z obowiązujących standardów kształcenia. W przypadku takich kierunków jak Architektura, Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna oraz Pielęgniarstwo, sposób realizacji zajęć dydaktycznych oraz liczba godzin możliwych do przeprowadzenia w formie zdalnej są ściśle określone w rozporządzeniach ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego. Oznacza to, że na tych kierunkach możliwość korzystania z metod kształcenia na odległość jest znacznie ograniczona, co wynika z potrzeby zdobycia praktycznych umiejętności, które nie mogą być przekazane wyłącznie online.
Procentowy udział zajęć online w różnych kierunkach studiów
Zajęcia online stanowią istotny element programu, jednak nadal wymagane są pewne formy zajęć stacjonarnych. Oto zestawienie wybranych kierunków dla roku akademickiego 2024/2025:
Studia licencjackie
| Kierunek | 4 semestr | 5 semestr | 6 semestr | 7 semestr | Cały tok nauki |
| Finanse i rachunkowość | 48% | 13% | 20% | N/D | 20% |
| Media i dziennikarstwo | 26% | 9% | 38% | N/D | 12% |
| Socjologia | 35% | 32% | 75% | N/D | 18% |
| Stosunki międzynarodowe | 34% | 34% | 33% | N/D | 18% |
Studia inżynierskie
| Kierunek | 4 semestr | 5 semestr | 6 semestr | 7 semestr | Cały tok nauki |
| Projektowanie wnętrz | 10% | 10% | 25% | 23% | 10% |
| Transport | 50% | 35% | 45% | 56% | 27% |
Przepisy dotyczące zajęć online w Polsce
Warto pamiętać, że polskie prawo przewiduje konkretne wymagania dotyczące realizacji kształcenia na odległość. Zarządzenie nr 56 dotyczące realizacji zajęć w roku akademickim 2024/2025 określa, że:
- Maksymalny udział zajęć online wynosi 50% punktów ECTS w programie studiów praktycznych. Kierunki ogólnoakademickie mogą być realizowane maksymalnie w zakresie 75% punktów ECTS.
- Kierunki wymagające praktycznego przygotowania muszą mieć obowiązkowe zajęcia stacjonarne.
- Uczelnie muszą zapewnić odpowiednie technologie do prowadzenia zajęć synchronicznych i asynchronicznych.
- Egzaminy końcowe powinny odbywać się w formie stacjonarnej, chyba że dany przedmiot dopuszcza inny tryb.
To oznacza, że nie istnieje możliwość ukończenia całego toku studiów w formule online. Nawet jeśli większość zajęć odbywa się zdalnie, studenci muszą liczyć się z koniecznością obecności na uczelni, co najmniej na egzaminach i zajęciach praktycznych.
Perspektywy rozwoju kształcenia hybrydowego
Obecny model kształcenia hybrydowego stanowi odpowiedź na zmieniające się potrzeby edukacyjne i technologiczne możliwości. Analiza danych z różnych kierunków studiów pokazuje, że uczelnie stopniowo zwiększają wykorzystanie metod zdalnych, szczególnie w przypadku wykładów i zajęć teoretycznych. Jednocześnie zachowują tradycyjną formę dla zajęć wymagających bezpośredniej interakcji i praktycznego doświadczenia.
Ten trend wskazuje na ewolucję szkolnictwa wyższego w kierunku bardziej elastycznych form kształcenia, przy jednoczesnym zachowaniu wysokich standardów jakości edukacji. Kluczowe pozostaje zachowanie równowagi między innowacyjnością a tradycyjnymi metodami nauczania, co znajduje odzwierciedlenie w obecnych regulacjach prawnych i praktyce akademickiej.